Texte de Jean Costa - Testu di Ghjuvanni Costa
Una sera di cutrura 1, a ci chjachjeràvamu 2
à u fucone mentre chì mamma facìa arruste una cagulinata
di fasgiole (un cagulinu, a sapete forse, hè una fasgiulaghja, o testella,
fatta di terra pippa è di caulinu minati inseme). Tuccava à mè
à cuntà una fola o un stalvatoghju, è mi vense à
mente quella di a testa di Moru.
Rifalemu 3 dunque, principiai 4
in accatizzendu 5 u focu, i tempi scorsi, è,
nu st'annata di u mille è quatordeci, bardemu, da luntanu chì
piòvenu e batarchjate 6, i Corsi bàttesti
cume lioni per caccià fora ssi vindali Sarracini, detti ancu Mori, chì
dipoi trecent'anni c'inghjuliàvanu 7. A
battaglia hè arrabbiata 8 : da parte è
d'altra fàlanu i colpi à treccia di collu è càscanu
l'omi cume tòrduli.
Nant'à un cavalione rossu, un capimoru, ricunniscévule 9
cume tale perch'ellu hà in fronte una striscia di seta 10
bianca, pare un diàvule scatinatu 11 chì
dà voce à a so ghjente.
(1) a cutrura : gelée
(de u cotru [ug'odru]
le gel, la glace, le verglas) (2) chjachjerà : bavarder. (3) rifalà : redescendre, revenir en arrière. (4) principià : commencer (je commençai). (5) accatizzà : attiser (seulement au sens propre). (6) a batarchjata : sévère coup de bâton. (7) inghjulià : vexer, blesser, faire injure à. (8) arrabbiatu : enragé / a rabbia : la rage. (9) ricunniscévule : reconnaissable. (10) a seta [az'ɛda] : la soie. (11) scatinatu : déchaîné / a catena [agad'ɛ̃na] : la chaîne. |
Ma un Corsu l'hà rimarcatu : "Quessu, si dece u nostru cumpatriotu,
hè meiu è u mi seccu !". A fraiata 1
chì nasce tandu 2 hè di quelle tremende 3
perchi u capimoru ùn hè micca una feminella, è chì
u Corsu hè unu di ssi pastori muntagnoli chì ùn temìanu 4
mancu u focu di l'infernu.
È per fine una lanciata sciaccata à mezu pettu hà fattu
scavalcà 5 u Moru è l'hà
mandatu à vede i so antichi in l'altru mondu. U Corsu allora, caccendu
u cultellone, taglia seccu u capu di u so nimicu è u t'infelza 6
à a punta di a so lancia, cum'ellu era d'usu in ssi tempi barbareschi
c'ùn c'era ancu bandere per arricoglie 7
i cumbattenti sbandati.
" È cusì, d'appressu à tè, i Corsi averìanu
pigliatu più tardi a testa di Moru per fà a so bandera ?"
disse Petru chì, alliscendu 8 a ghjatta
accusciulata 9 à i so pedi, parìa
ch'ellu ùn stessi manc'à sente.
" Micca più tardi, quasi sùbitu. Stà à sente
u séguitu è ghjudicarai 10. U nostru
paisanu ci tenìa, è a so chjocca 11
di capimoru posta in cima di lancia, è per tènene ancu più
contu 12, l'avìa u ghjornu dopu ingutuppata 13
cù un pezzu di a so camisgia. Pare chì verdi sera, mentre chì
a lotta era sempre accanita 14, u ventulellu mossu
da u levante hà fattu sbattulà 15
a pezza bianca è chì a chjocca mora apparse fantumàtica,
suminendu spaventu è parapiglieteni 16
à mez'i Sarracini fughjendu in dirotta. 17
(1) a fraiata : une altercation
avec voies de fait / fraià : se jeter sur qqun. (2) tandu : à ce moment là. (3) tremendu : redoutable. (4) teme : craindre. (5) scavalcà : désarçonner. (6) infilzà : embrocher. (7) arricoglie [arrik'oljɛ] : ramasser. (8) alliscià : caresser. (9) accusciulissi : s'accroupir. (10) ghjudicà : juger. (11) a chjocca [tj'okka] : tête, caboche. Chì chjocca ! il est remarquable ! ou quelle mule ! (12) tènene contu : en tenir compte. (13) ingutuppà : envelopper. (14) accanitu : acharné. (15) sbattulà : battre (produire de mouvements rapides et répétés). (16) u parapiglia = parapiglieteni (=parapiglia è teni) : le remue-ménage, ici le sauve-qui-peut. (17) in dirotta = à la dirotta [dir'ɔtta] : en débâcle. |
Qualchi tempu dopu, chì a chjocca muresca cumminciava
à infracicà 1, un cumpagnu di u
nostru eroe ebbe l'ingegnu 2 di riprudùcene
i tratti nant'à un pezzu di tela biancu c'ùn steccu di carbone.
È cusì nascì a prima bandera cunnusciuta, chì fù
quella di a testa mora. "
" Testa di Moru chì mi pare piuttostu testa di negru ; cume a spieghi
? " disse torna Petru. "
" S'ell'hè per i tratti, li fece rimarcà, è forse
perchè quelli di i negri sò più caraterrizati ; s'ell'hè
per u culore, a sapemu ch'in corsu moru vole dì ancu scuru o neru ; eppò
ùn aghju dettu chì a prima volta era stata fatta cù un
steccu di carbone ? ..."
Eccu dunque, a leggenda tale ch'ellu a mi cuntò zìu Marcantò,
a so ànima sìa in paradisu ! Per u séguitu, in corsu di
tempi, è ancu a i ghjorni d'oghje, ssa testa muresca cambia spessu d'espressione
secondu chì l'inghjulie 3 matrignesche
li tàppinu 4, cù a striscia fruntale,
sìa l'ochji, sìa a bocca, sìa l'arechje. Ma sò què
l'affari è cose for di leggenda chì, fènduci entre a pulìtica,
puverìanu inturbidisce 5 a nostra chjachjarata
à veghja. Allora lascemu corre è sbuchjèmuci 6
duie fasgiole, chì sò pronte. È pò avà o
Pé, lascia stà un pocu ssa ghatta chì tocca à tè
à cuntacci qualcosa ! ...
(1) infracicà : pourrir
/ fràcicu
[fr'aʤigu] = pourri. (2) l'ingegnu [inʤ'ɛ̃ɲu] : l'esprit inventif, l'ingéniosité. (3) inghjulia [indj'ulja] : affont, outrage. (4) tappà = tuppà : boucher / u tappu : le bouchon. (5) inturbidisce : troubler / tòrbidu [t'ɔrbidu] : trouble. (6) sbuchjà : éplucher. |